“Əgər onlar Bakı və Ankaranın maraqlarına zidd nəsə planlaşdırırlarsa...” – “Türkiyə yeganə ölkədir ki, hamı onunla hesablaşır”

“Cənubi Qafqaz regionunda üç ölkə var: Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan. Bəli, bu, bölünmüş regiondur, məsləhətləşmələrin aparıldığı regional struktur yoxdur, regionun hər bir ölkəsinin müxtəlif xarici siyasət prioritetləri var. Ancaq coğrafi olaraq üç ölkə var!”

“AzPolitika” xəbər verir ki, bu barədə politoloq Fərhad Məmmədov “Teleqram” kanalında regionda mövcud durumun təhlil olunduğu məqaləsində yazıb.

Ekspert bildirir ki, Türkiyə, Rusiya və İran coğrafi baxımdan Qafqaz ölkələridir, lakin Cənubi Qafqaz üçün onlar hələ də xarici aktorlar olaraq qalırlar. “Bəli, fiziki cəhətdən yaxın, həmsərhəd olsalar da, zahirən xarici oyunçulardı. Bu, maraqları müəyyən dərəcədə obyektiv kimi xarakterizə edilə bilən xarici aktorların ilk səbətidir”, - o əlavə edib.

Politoloq qeyd edir ki, xarici maraqların ikinci səbətini fiziki cəhətdən yaxın olmayan, lakin regionda maraqları olan ölkələr təşkil edir, bunlar ABŞ, Avropa İttifaqı (Aİ), Böyük Britaniya, Fransa, Çin, Hindistandır: “Xarici maraqların ilk səbəti - Türkiyə, Rusiya və İran, baxmayaraq ki, regionda bir-biri ilə rəqabət aparırlar, lakin 3+3 formatında razılığa gəliblər ki, bu da regionun yaxın qonşuları ilə sırf bölgə ilə qarşılıqlı əlaqə formatında inklüzivliyini nəzərdə tutur. Özünəməxsus bir anlayışdır, amma bu belədir və xarici maraqların birinci səbətinin bütün iştirakçıları bu formatla maraqlanır. Şübhəsiz ki, hər birinin öz səbəbi var və bu maraqlar ilk növbədə geosiyasi, yalnız bundan sonra iqtisadi xarakter daşıyır.

Xarici güclərin ikinci səbətinin maraqlarının xarakteri də geosiyasi motivli olanlara bölünür: ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya, Aİ.

Aİ, Böyük Britaniya, Çin və Hindistanın geoiqtisadi maraqlarına rabitə və enerji daxildir. Birinci xarici maraqlar səbəti kimi, ikincisi də öz maraqlarını region ölkələri vasitəsilə reallaşdırmağa çalışır, ittifaqlar və strateji müttəfiqlik münasibətləri qurur. Eyni zamanda, müxtəlif variasiyalarda, məqsədlərdən asılı olaraq, alyans iştirakçılarının siyahısı dəyişir, Donald Ramsfeldin klassik deyimini yada salır - “Missiya koalisiyanı müəyyənləşdirir”. Son üç ildə Rusiya və İran bu məsələdə ən pis, Türkiyə, ABŞ və Aİ isə daha yaxşı nəticə göstərib”.

F.Məmmədov vurğulayıb ki, bu kontekstdə Türkiyənin özünəməxsus mövqeyi var. Onun sözlərinə görə, birinci səbətdə Ankara təşəbbüsü öz əlinə aldı, çünki müharibə nəticəsində Türkiyənin müttəfiqi (Azərbaycan) Rusiyanın müttəfiqini (Ermənistan) məğlub etdi və yaxın gələcəkdə müharibənin bütün nəticələri Ankaraya regional proseslərdə daha çox iştirak vəd edir. "Bununla yanaşı, xarici maraqların ikinci səbətinin demək olar ki, bütün iştirakçıları bu və ya digər şəkildə öz maraqlarını Türkiyə ilə uzlaşdırır. Ankara və şəxsən Ərdoğan həm birinci, həm də ikinci səbətdə xarici maraqların ən təsirli tərəfdaşıdır. Hətta Hindistan və Fransa üçün Türkiyə fikri nəzərə alınmalı olan ölkədir... Ankaranın bu unikallığını sonradan Bakı ilə, son dərəcə səmimi desək, Rəcəb Tayyib Ərdoğanla, İlham Əliyevlə məsul müttəfiqlik formalaşdırıb. Azərbaycan uğur qazanmasaydı, Türkiyə bu bənzərsizliyə sahib ola bilməzdi!”

Politoloq xatırladır ki, bu gün regionda ənənəvi ittifaqlarda ixtilaf var. O, Rusiya ilə Ermənistanın, Gürcüstanın Aİ və ABŞ ilə münasibətlərindəki böhranı misal gətirir: “Yeganə olaraq Azərbaycan və Türkiyə arasında müttəfiqlik öz effektivliyini nümayiş etdirir və zamanın sınağından keçir. Strateji hədəflərə çatmaqda ən uğurlu, ittifaqın parçalanmasında isə xarici maraqların təsiri göz qabağındadır”.

Ekspert qeyd edir ki, Azərbaycan və Türkiyə birliyi xarici təzyiqlərə tab gətirməyə qadirdir və elə bir vəziyyət yarada bilər ki, bütün digər maraqlı tərəflər reallığı qəbul etməyə, maraqlarını reallıqla uzlaşdırmağa məcbur olacaqlar. “Əgər onlar özbaşına Bakı və Ankaranın maraqlarına zidd nəsə planlaşdırırlarsa, o zaman bu baş tutmayacaq, onlar əyilməli olacaqlar”, - F.Məmmədov vurğulayıb.

Rasim Əliyev 

“AzPolitika.info”