Yaşa görə uşaqlarda kəlmə sayı nə qədər olmalıdır? - "PRİMera"

Uşaqların inkişafı zamanı nitq və dil bacarıqları, onların ümumi zehni və emosional inkişaflarının vacib hissəsidir. Hər yaş dövründə uşaqların özünü ifadə etmə qabiliyyəti və danışıq bacarıqları müəyyən mərhələlərə bölünür. Uşaqların nitqindəki inkişaf, ətraf mühitdən, ailədən və sosial mühitdən aldıqca təsir edilə bilər. Lakin bəzi hallarda uşaqlarda nitq inkişafında ləngimələr baş verə bilər. Bu kimi vəziyyətlərdə, valideynlər və mütəxəssislər uşağın yaşına uyğun kəlmə sayını nəzərdən keçirməli və erkən müdaxilə üçün lazım olan addımları atmalıdırlar.

1-2 yaş: İlk sözlər və təkrarlama mərhələsi

Bu dövrdə uşaqların nitq inkişafı sürətli olur. İlk sözlər adətən 12-18 aylıq dövrdə baş verir. İlk sözlər “ana”, “ata”, “su” kimi sadə və gündəlik həyatda istifadə edilən sözlərdir. Uşaq 1 yaşından sonra əsasən əşyaların adlarını və insanları qeyd etməyə başlayır. 18-24 ay arasında uşağın istifadə etdiyi söz sayı təxminən 50-100 arasında dəyişə bilər. Həmçinin, 2 yaşına yaxın, uşaqlar sadə cümlələr qurmağa başlayır, məsələn, “mən gedirəm” və ya “ata gəl”.

2-3 yaş: Nitqin daha mürəkkəbləşməsi

Bu yaş dövründə uşaqların nitq inkişafı daha da irəliləyir. Uşaqlar artıq 2 yaşından sonra 2-3 sözlü cümlələr qurmağa başlayır. Onlar daha çox yeni sözlər öyrənir və ifadə etmə qabiliyyətləri genişlənir. Bu dövrdə uşağın söz bazası 200-300 sözü tapa bilər. Lakin hər uşağın inkişaf tempi fərqlidir, buna görə də bəzilərinin söz sayı 2 yaşında 50-60 arasında ola bilər.

3-4 yaş: Nitqin aydınlaşması və daha geniş ifadələr

3 yaşından etibarən uşaqların nitqi daha aydın və başa düşülən olur. Onlar daha uzun və mürəkkəb cümlələr qurur, qarşılıqlı danışıqda iştirak edirlər. Bu dövrdə uşaqların söz sayının 500-1000 arasında olması gözlənilir. Həmçinin, uşaqlar daha çox suallar verirlər və mühitlərini anlamağa çalışırlar. Onların məntiqi düşüncə tərzi inkişaf etməyə başlayır və dil bacarıqları da bu inkişafı izləyir.

4-5 yaş: Nitqin zənginləşməsi və nizamlı cümlələr

Bu yaşda uşaqlar artıq yaxşı inkişaf etmiş nitq bacarıqlarına malikdirlər. Onlar müxtəlif cümlələr qurur, qarşılıqlı danışığı yaxşı idarə edirlər. 4 yaşında uşaqların istifadə etdiyi söz sayı 1000-dən çox ola bilər. Onlar artıq öz fikirlərini daha aydın ifadə edirlər və nitqlərində qrammatik qaydalara riayət etməyə başlayırlar. Bu dövrdə uşaqların sosial bacarıqları da inkişaf edir, müxtəlif oyunlarda və sosial fəaliyyətlərdə daha fəal olurlar.

Uşağınızın nitqində ləngimə olduğunu necə anlamaq olar?

Uşağın nitqində inkişafın normal olub olmadığını anlamaq üçün müəyyən əlamətlərə diqqət yetirmək vacibdir. Hər uşağın inkişaf tempi fərqli olsa da, bəzi ümumi göstəricilər var ki, bunlar ləngimənin olub olmadığını müəyyən etməyə kömək edə bilər

Söz sayının azlığı: Uşağın yaşına uyğun olaraq, söz sayısı ciddi şəkildə aşağıdırsa (məsələn, 2 yaşında 10-15 sözdən az istifadə edirsə), bu, nitq inkişafında bir gecikməni göstərə bilər.

Əşyaların adlarını bilməmək: Uşaq əşyaların və ya insanların adlarını bilmir və ya onlara doğru şəkildə müraciət etmir (məsələn, “mama” deməməsi, əşyaları göstərərkən adını deməməsi).

Cümlə qurmaqda çətinlik: 2 yaşından sonra uşaqlar artıq sadə cümlələr qurmağa başlamalıdırlar. Əgər 3 yaşında uşaq hələ də 1-2 sözdən ibarət ifadələrlə danışırsa, bu, inkişafın ləngiməsini göstərə bilər.

Danışıqda anlaşılmazlıq: Uşağın istifadə etdiyi sözlər aydın deyil və ya başqaları tərəfindən başa düşülmürsə, bu, nitqin inkişafında çətinliklər yaşadığını göstərə bilər.

Fiziki və sosial bacarıqlarda gerilik: Nitq və dil bacarıqları digər fiziki və sosial bacarıqlarla sıx əlaqədədir. Uşağın oyun və sosial münasibətlərdə iştirak etməməsi və ya özünü ifadə etmədə çətinlik çəkməsi də bir əlamət ola bilər.

Nə etməliyik?

Əgər uşağınızın nitqində ləngimə olduğunu düşünürsünüzsə, ən önəmli addım erkən müdaxilənin edilməsi və bir dil terapevti və ya uşaq psixoloqu ilə məsləhətləşməkdir. Həkim və ya mütəxəssis uşağınızın inkişafını daha dərindən qiymətləndirə bilər və lazım gələrsə, xüsusi müalicə və məşq proqramları təklif edə bilər. Erkən müdaxilə, uşağın inkişafını daha sağlam və sürətli bir şəkildə irəlilətməyə kömək edir.

Nitq inkişafı zamanla düzələ biləcək bir prosesdir, amma uşaqların yaşlarına uyğun olaraq müəyyən mərhələləri keçməsi vacibdir. Valideynlər və müəllimlər bu inkişafı yaxından izləyərək, uşaqlarının ən yaxşı şəkildə böyüməsi üçün dəstək olmalıdırlar.

Psixoloq M.Almara Ağaqızı

PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf  Mərkəzi”nin direktoru

Qafqaz.Media

(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf  Mərkəzinə müraciət edə və ya 050 777 80 04 mobil nömrsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin https://www.instagram.com/almara.melikova.aga_qizi/?igsh=MWJwOW52Y2t4bHVkeA%3D%3D instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər.)